Schaken is al vele eeuwen oud. Hoe oud is niet exact bekend, maar dat er al heel lang met dezelfde spelregels wordt gespeeld is wel zeker. En dat was voor één van de actiefste schaakpromotors uit de Rotterdamse Schaakbond (en daar ook nog eens ver buiten) aanleiding om eens te kijken naar een aan de huidige tijd aangepaste versie van het schaakspel. Teun Koorevaar heeft het dan ook over Schaken 4.0 in navolging van Schaken 3.0, het huidige schaakspel met de regels die al 400 jaar (bijna) niet zijn gewijzigd. Zorgt Koorevaar met zijn Schaken 4.0 nu voor een evolutie van Schaken 3.0 of zorgt hij met zijn nieuwe versie voor een ware revolutie? Laten we eens kijken naar de belangrijkste wijzigingen ten opzichte van de huidige spelregels.
- De pion mag maar één stap vooruit, ook op de eerste zet. Hierdoor vervalt het en passant slaan.
- Geen rokades meer, per zet mag maar één schaakstuk worden verzet.
- Geslagen stukken wisselen van kleur en mogen door de ‘veroveraar’ zichtbaar naast het bord ‘in de hand’ worden gehouden. Een stuk ‘in de hand’ mag ingeplaatst worden op ieder vrij (=onbezet) veld op het bord. De nieuwe schaakstukken van Schaken 4.0 kunnen worden omgedraaid. Alle 32 stukken hebben twee kanten om hiermee inplaatsen mogelijk te maken. Een stuk inplaatsen geldt als een zet. Het stuk mag ook met schaak en schaakmat worden ingeplaatst. Pionnen mogen niet op de eerste en laatste rij worden ingeplaatst. Bij het inplaatsen gebruiken we het symbool @ voor de notatie. Dus P@d5, P@e5+ of P@e5#.
- Bij promotie mag alleen een stuk worden gekozen dat zichtbaar naast het bord ‘in eigen voorraad’ is, ‘in de hand’ is. Indien er geen stukken ‘in de hand’ zijn kan de pion niet promoveren en moet hij op zijn plaats blijven staan op de tweede c.q. zevende rij. Na promotie komt de pion weer ‘in de hand’, zichtbaar naast het bord.
- De koningen staan in de beginstand op het vierde veld van linksaf gerekend (d1 en e8) en staan de dames rechts naast hun koning.
- Er wordt gespeeld op een universeel bord (64 velden, 8 bij 8, alle velden met dezelfde kleur).
- Alleen winst wordt beloond met een punt. Verlies en remise leveren 0 punten op.
- Bij aanvang van de partij mag de ene speler de kleur kiezen en de andere speler mag dan beginnen. Kiest de ene speler voor beginnen dan mag de andere speler de kleur bepalen. We laten aan de spelers over hoe ze willen beginnen.
Bij de punten 1, 2, 5 t/m 8 heb je het idee dat het vooral doorontwikkeling of aanscherping van de huidige regels betreft, bij de punten 3 en 4 kun je wel spreken van een ware revolutie ten opzichte van de huidige spelregels. Vooral punt 3 gooit het roer volledig om, waardoor Schaken 4.0 een extra dimensie lijkt te bezitten. Het ‘inplaatsen’ lijkt over te komen uit het doorgeefschaak en het Japanse schaakspel Shogi, maar heeft in Schaken 4.0 meer invloed op het eigen spel (je bent niet afhankelijk van het feit wat je ‘maat’ doorgeeft, zoals bij doorgeefschaak).
Het matzetten wordt weer het belangrijkste bij het spelen, want remise, eeuwig schaak of herhaling van zetten levert niets meer op.
Een leuk voorbeeld van een Schaken 4.0 stelling is te vinden op schaaksite.nl:
Schaakpuzzel 2
Bovenstaande stukken mogen worden ingeplaatst, maar dat is niet verplicht. Een stuk inplaatsen geldt als zet. Het symbool voor inplaatsen is @. Zwart heeft zojuist de zwarte dame ingeplaatst op c6.
Vraag : Kan wit in een paar zetten schaakmat geven? En zo ja, hoe dan?
Oplossingen mailen naar: info@hetschaakkasteel.nl
Onder de inzenders van goede oplossingen worden een week na plaatsing van de vierde puzzel drie boeken verloot van De Stamhouder van Alexander Münninghoff.
Koorevaar pleit ook om Schaken 4.0 in te zetten met meerdere borden en met meerdere spelers en zelfs team, waardoor hij aansluit op zijn eerder bedachte driehoekschaak. Daarbij spelen drie personen in een driehoek gelijktijdig tegen elkaar: A met wit tegen C, A met zwart tegen B en B met wit tegen C. Koorevaar pleit vooral voor damesteams of gemengde teams, waarmee hij het idee te doorbreken dat schaken voornamelijk een mannensport is.
De eerste reacties bij de huidige schakers zullen misschien niet direct juichend zijn. Schakers zijn van nature traditioneel en wars van veranderingen. Dat is een beetje te vergelijken met autorijders. Niet iedereen stapte direct over van een benzine auto op een elektrische versie, nee, dat gaat schoorvoetend en zal nog lang duren voordat dat gemeengoed zal zijn. Zo zal dat zeker ook met Schaken 4.0 gaan. Mondjesmaat zal het gespeeld gaan worden en uitgevonden gaan worden. Vooral dat laatste is van belang, want er zijn geen schaakboeken over 4.0. Geen openingsboeken en ook geen eindspelencyclopedieën. Nee, Schaken 4.0 kent een naakte start en dat past zeker ook in de filosofie van Koorevaar voor een duurzaam bestaan en de inzet van middelen die passen bij deze tijd.
Schaken 4.0 richt zich zeker niet alleen op de huidige schakers, maar boort ook nieuwe doelgroepen aan. Schaken 4.0 is geschikt voor jong en oud.
En natuurlijk zal Schaken 4.0 de komende tijd gepromoot gaan worden. Informatie is reeds te vinden in twee boeken.
Het eerste boek is: ‘De economie van de toekomst is Slim en Groen’ van Vermeend en Koornstra (160 pag.). In een speciale editie zijn de nieuwe ideeën opgenomen voor het schaken in de 21ste eeuw. Het nieuwe schaken wordt een metafoor voor de snelle veranderingen in de 21ste eeuw zoals klimaatverandering, energietransitie en nieuwe technologische ontwikkelingen.
Het tweede boek, een bijlage bij ‘Slim en Groen’, is een proefversie (100 p) voor diegenen die voor het eerst kennis maken met schaken en Schaken 4.0 Ook schakers kunnen er desgewenst hun voordeel meedoen.
Heb je vragen over of verbeterpunten
voor Schaken 4.0 mail dan naar info@hetschaakkasteel.nl
Goed dat er nagedacht wordt over de ontwikkeling van onze nobele schaaksport!
van: Jerry van Rekom, 26 januari 2018